Pháp lý là gì? Các bài báo nghiên cứu khoa học liên quan

Pháp lý là hệ thống quy định, nguyên tắc và thủ tục do cơ quan nhà nước ban hành nhằm điều chỉnh hành vi, bảo vệ quyền lợi và duy trì trật tự xã hội. Pháp lý khác với đạo đức ở tính cưỡng chế và hiệu lực bắt buộc, dựa trên cơ chế xử lý vi phạm và chế tài cụ thể để đảm bảo chủ thể chịu trách nhiệm.

Giới thiệu về khái niệm “Pháp lý”

Khái niệm “pháp lý” (legality) bao hàm toàn bộ quy phạm, nguyên tắc và thủ tục do nhà nước thiết lập nhằm điều chỉnh hành vi của các chủ thể trong xã hội. Pháp lý là cơ sở để tạo lập trật tự, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, đồng thời ràng buộc nghĩa vụ và trách nhiệm của các bên.

Pháp lý hiện diện trong mọi hoạt động kinh tế – xã hội, từ giao dịch dân sự, thương mại đến quản lý hành chính, xử lý vi phạm hình sự. Việc tuân thủ khung pháp lý góp phần giảm thiểu xung đột, tăng cường minh bạch và tạo dựng niềm tin giữa các thành phần xã hội.

Nguồn của pháp luật

Nguồn gốc của pháp lý bao gồm các văn bản do cơ quan có thẩm quyền ban hành, cũng như các cam kết quốc tế mà quốc gia gia nhập. Trong hệ thống văn bản của Việt Nam, có thể chia thành ba nhóm chính theo thứ tự cấp độ và giá trị pháp lý:

  • Văn bản hiến định: Hiến pháp là văn bản tối cao nhất, quy định nguyên tắc cơ bản của nhà nước và quyền cơ bản của con người.
  • Văn bản luật và pháp lệnh: Do Quốc hội ban hành, bao gồm luật, bộ luật và các pháp lệnh, quyết định thi hành Hiến pháp.
  • Văn bản dưới luật: Nghị quyết, nghị định, thông tư, quyết định của Chính phủ, bộ, ngành và ước ước quốc tế mà Việt Nam tham gia (UNCITRAL).

Ước ước và điều ước quốc tế trở thành nguồn pháp lý khi đã được phê chuẩn, hòa nhập vào hệ thống luật trong nước. Việc công nhận và thi hành các cam kết quốc tế tạo điều kiện cho hợp tác xuyên biên giới và đảm bảo tuân thủ tiêu chuẩn chung trên trường quốc tế.

Hệ thống pháp luật và phân loại

Hệ thống pháp luật được tổ chức theo ngành luật, đảm nhiệm chức năng điều chỉnh các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội. Pháp luật thường được phân thành hai nhóm lớn:

NhómNgành luậtPhạm vi điều chỉnh
Pháp luật côngHiến pháp, Hành chính, Hình sựQuản lý nhà nước, trật tự công cộng, xử lý vi phạm hình sự
Pháp luật tưDân sự, Thương mại, Lao độngQuan hệ dân sự, giao dịch thương mại, quan hệ lao động
Pháp luật quốc tếCông ước, Hiệp địnhQuan hệ giữa các quốc gia và thực thể quốc tế

Mỗi ngành luật bao gồm tập hợp các quy phạm chi tiết, từ nguyên tắc chung đến quy định cụ thể về quyền, nghĩa vụ, hình thức và thủ tục áp dụng. Việc phân chia này giúp chuyên môn hóa hoạt động xây dựng, thi hành và bảo vệ pháp luật.

Chức năng của hệ thống pháp luật bao gồm điều chỉnh hành vi, bảo vệ trật tự xã hội, giải quyết tranh chấp và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội. Sự phối hợp giữa các ngành luật đảm bảo tính toàn diện và liên thông trong quản lý xã hội.

Nguyên tắc cơ bản của pháp lý

Nguyên tắc pháp lý là những quy tắc mang tính cơ bản, xuyên suốt trong toàn bộ hệ thống pháp luật, đóng vai trò định hướng và kiểm soát việc ban hành, áp dụng quy phạm. Một số nguyên tắc cốt lõi bao gồm:

  • Bình đẳng trước pháp luật: Mọi cá nhân, tổ chức đều bình đẳng về quyền và nghĩa vụ, không phân biệt địa vị xã hội, giới tính, dân tộc.
  • Tôn trọng và bảo vệ quyền con người: Pháp luật phải đảm bảo quyền tự do, dân chủ, danh dự và tài sản của công dân.
  • Minh bạch và hợp lý trong ban hành: Quy trình soạn thảo, thẩm định, công bố luật phải công khai, có sự tham gia của các chủ thể liên quan.
  • Tối thiểu can thiệp của nhà nước: Nhà nước chỉ can thiệp khi cần thiết để bảo vệ lợi ích chung, không gây cản trở hợp lý cho hoạt động kinh tế – xã hội.

Tuân thủ nguyên tắc cơ bản giúp pháp luật bảo đảm công bằng, hiệu lực và tính khả thi khi áp dụng. Nguyên tắc này cũng là cơ sở để giám sát, phản biện và hoàn thiện hệ thống pháp luật theo thời gian.

Đặc điểm và chức năng của quy phạm pháp luật

Quy phạm pháp luật có tính định chế hóa cao, nghĩa là được biểu hiện dưới dạng văn bản quy phạm, có hiệu lực cưỡng chế và được thi hành bởi các cơ quan chức năng. Tính cưỡng chế thể hiện ở việc mọi hành vi vi phạm đều bị xử lý theo quy định, đảm bảo sự ổn định và an toàn cho xã hội.

Tính phổ cập của quy phạm pháp luật có nghĩa là chúng áp dụng chung cho tất cả cá nhân, tổ chức nằm trong phạm vi điều chỉnh. Không có quy phạm nào chỉ dành riêng cho một nhóm đối tượng, đảm bảo nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật.

Chức năng chính của quy phạm pháp luật bao gồm:

  • Điều chỉnh quan hệ xã hội: Xác lập quyền và nghĩa vụ, xác định hành vi hợp pháp và hành vi bị cấm.
  • Bảo vệ trật tự xã hội: Ngăn ngừa và xử lý vi phạm, duy trì an ninh, an toàn chung.
  • Giải quyết tranh chấp: Cung cấp cơ chế và thủ tục để giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp một cách công bằng.

Chủ thể và tổ chức áp dụng pháp luật

Chủ thể của pháp luật bao gồm cả chủ thể thi hành và chủ thể bị điều chỉnh. Chủ thể thi hành là các cơ quan Nhà nước như Quốc hội, Chính phủ, tòa án, viện kiểm sát và các tổ chức có thẩm quyền khác. Chủ thể bị điều chỉnh là cá nhân, pháp nhân và các tổ chức xã hội.

Tòa án giữ vai trò tư pháp, xét xử các vụ án hình sự, dân sự, hành chính dựa trên quy phạm pháp luật. Viện kiểm sát thực hiện quyền công tố, giám sát việc tuân theo pháp luật trong quá trình tố tụng. Chức năng của luật sư, công chứng viên, thừa phát lại là hỗ trợ, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên trong giao dịch và tố tụng.

  • Quốc hội: Ban hành luật, giám sát tối cao.
  • Chính phủ và bộ, ngành: Ban hành nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành.
  • Tòa án và viện kiểm sát: Thi hành tư pháp và giám sát tố tụng.
  • Luật sư, công chứng viên: Tư vấn và chứng thực giao dịch.

Quy trình ban hành và thực thi pháp luật

Quy trình xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật gồm ba giai đoạn chính: soạn thảo – thẩm định – thông qua. Trong giai đoạn soạn thảo, cơ quan chủ trì phối hợp với chuyên gia, tổ chức lấy ý kiến rộng rãi từ các bên liên quan.

Tiếp đó, dự thảo được thẩm định về tính hợp hiến, hợp pháp, hợp lý và hiệu quả kinh tế – xã hội. Sau khi thông qua tại Quốc hội hoặc Chính phủ, văn bản được công bố trên Công báo và có hiệu lực thi hành kể từ ngày ghi trong văn bản.

Việc thực thi pháp luật bao gồm: áp dụng biện pháp tố tụng (tố cáo, khởi kiện), xử lý vi phạm (hành chính, kỷ luật, hình sự) và giám sát thi hành án. Hệ thống cơ quan thi hành án dân sự và cơ chế phối hợp giữa các ngành đảm bảo văn bản pháp luật được triển khai đồng bộ.

Mối quan hệ giữa pháp lý và đạo đức

Pháp lý và đạo đức đều điều chỉnh hành vi con người, nhưng khác nhau về tính cưỡng chế: pháp lý dựa trên chế tài pháp lý bắt buộc, đạo đức mang yếu tố tự nguyện, thuyết phục. Pháp luật thường lấy đạo đức làm nền tảng, chuyển hóa các giá trị đạo đức thành quy phạm cưỡng chế.

Khi pháp lý và đạo đức xảy ra xung đột, cơ chế hòa giải như tòa án, trọng tài hoặc hòa giải viên được sử dụng để cân nhắc lợi ích công cộng và giá trị tinh thần. Sự hài hòa giữa pháp luật và đạo đức góp phần xây dựng xã hội công bằng, minh bạch và bền vững.

Xu hướng phát triển trong kỷ nguyên số

Kỷ nguyên số đặt ra yêu cầu pháp luật phải thích ứng nhanh với công nghệ mới. Luật An ninh mạng và Luật Giao dịch điện tử tạo khung pháp lý cho hoạt động trên môi trường số, bảo vệ an toàn thông tin và quyền riêng tư của cá nhân (ITU).

AI for Justice là xu hướng ứng dụng trí tuệ nhân tạo hỗ trợ xét xử, phân tích hồ sơ, dự báo kết quả vụ việc, gia tăng hiệu quả và giảm thiểu sự thiên kiến. Blockchain được thử nghiệm để xác thực hồ sơ, giao dịch điện tử an toàn, minh bạch và không thể chỉnh sửa.

Một số định hướng tương lai:

  1. Pháp luật dữ liệu cá nhân: quy định về thu thập, lưu trữ, chia sẻ và xử lý dữ liệu cá nhân.
  2. Hệ thống tòa án điện tử: xử lý và lưu trữ hồ sơ, phiên tòa trực tuyến.
  3. Công nghệ Smart Contract: hợp đồng thông minh tự động thực thi khi điều kiện được thoả mãn.

Tài liệu tham khảo

  • United Nations. (2011). UNCITRAL Model Laws. https://uncitral.un.org
  • International Telecommunication Union. (2020). Legal Frameworks for Digital Society. https://www.itu.int
  • Ministry of Justice Vietnam. (2021). Văn bản pháp luật điện tử. https://moj.gov.vn
  • Trịnh, V. H., & Lê, M. D. (2019). “Pháp lý và phát triển xã hội.” Tạp chí Pháp luật, 12, 45–58.
  • OECD. (2019). AI and the Future of Law. https://www.oecd.org

Các bài báo, nghiên cứu, công bố khoa học về chủ đề pháp lý:

Ước lượng nồng độ cholesterol lipoprotein có tỷ trọng thấp trong huyết tương mà không sử dụng thiết bị siêu ly tâm chuẩn bị Dịch bởi AI
Clinical Chemistry - Tập 18 Số 6 - Trang 499-502 - 1972
Tóm tắt Một phương pháp ước tính hàm lượng cholesterol trong phần lipoprotein có tỷ trọng thấp của huyết thanh (Sf0-20) được trình bày. Phương pháp này bao gồm các phép đo nồng độ cholesterol toàn phần trong huyết tương khi đói, triglyceride và cholesterol lipoprotein có tỷ trọng cao, không yêu cầu sử dụng thiết bị siêu ly tâm chuẩn bị. So sánh quy trình được đề xu...... hiện toàn bộ
#cholesterol; tổng cholesterol huyết tương; triglyceride; cholesterol lipoprotein mật độ cao; lipoprotein mật độ thấp; phép đo không cần siêu ly tâm; hệ số tương quan; huyết thanh; phương pháp không xâm lấn
Phương pháp băng đàn hồi nút trèo cho việc tìm kiếm các điểm yên ngựa và đường dẫn năng lượng tối thiểu Dịch bởi AI
Journal of Chemical Physics - Tập 113 Số 22 - Trang 9901-9904 - 2000
Một chỉnh sửa của phương pháp băng đàn hồi nút được trình bày để tìm kiếm đường dẫn năng lượng tối thiểu. Một trong những hình ảnh được làm leo lên dọc theo băng đàn hồi để hội tụ một cách nghiêm ngặt vào điểm yên ngựa cao nhất. Ngoài ra, các hằng số đàn hồi biến thiên được sử dụng để tăng mật độ các hình ảnh gần đỉnh của rào cản năng lượng nhằm ước lượng tốt hơn đường tọa độ phản ứng gần ...... hiện toàn bộ
#điểm yên ngựa #đường dẫn năng lượng tối thiểu #băng đàn hồi nút #phương pháp số #lý thuyết phi hàm mật độ #hấp phụ phân hủy #CH4 #Ir (111) #H2 #Si (100)
Các phương pháp quỹ đạo phân tử tự nhất quán. XX. Một tập hợp cơ sở cho hàm sóng tương quan Dịch bởi AI
Journal of Chemical Physics - Tập 72 Số 1 - Trang 650-654 - 1980
Một tập hợp cơ sở Gaussian loại thu gọn (6-311G**) đã được phát triển bằng cách tối ưu hóa các số mũ và hệ số ở cấp độ bậc hai của lý thuyết Mo/ller–Plesset (MP) cho trạng thái cơ bản của các nguyên tố hàng đầu tiên. Tập hợp này có sự tách ba trong các vỏ valence s và p cùng với một bộ các hàm phân cực chưa thu gọn đơn lẻ trên mỗi nguyên tố. Tập cơ sở được kiểm tra bằng cách tính toán cấu ...... hiện toàn bộ
#cơ sở Gaussian thu gọn #tối ưu hóa số mũ #hệ số #phương pháp Mo/ller–Plesset #trạng thái cơ bản #nguyên tố hàng đầu tiên #hàm phân cực #lý thuyết MP #cấu trúc #năng lượng #phân tử đơn giản #thực nghiệm
Một Khảo Sát về Quản Trị Doanh Nghiệp Dịch bởi AI
Journal of Finance - Tập 52 Số 2 - Trang 737-783 - 1997
Tóm TắtBài báo này khảo sát nghiên cứu về quản trị doanh nghiệp, đặc biệt chú ý đến tầm quan trọng của việc bảo vệ pháp lý cho nhà đầu tư và sự tập trung sở hữu trong các hệ thống quản trị doanh nghiệp trên toàn thế giới.
#quản trị doanh nghiệp #bảo vệ pháp lý #nhà đầu tư #tập trung sở hữu
Phân tích phương sai phân tử suy ra từ khoảng cách giữa các haplotype DNA: ứng dụng dữ liệu hạn chế của DNA ty thể người. Dịch bởi AI
Genetics - Tập 131 Số 2 - Trang 479-491 - 1992
Toát yếu Chúng tôi trình bày một khung nghiên cứu về sự biến đổi phân tử trong một loài. Dữ liệu về sự khác biệt giữa các haplotype DNA đã được tích hợp vào một định dạng phân tích phương sai, xuất phát từ ma trận khoảng cách bình phương giữa tất cả các cặp haplotype. Phân tích phương sai phân tử (AMOVA) này cung cấp các ước tính về thành phần phương sai và các đ...... hiện toàn bộ
#phân tích phương sai phân tử #haplotype DNA #phi-statistics #phương pháp hoán vị #dữ liệu ty thể người #chia nhỏ dân số #cấu trúc di truyền #giả định tiến hóa #đa dạng phân tử #mẫu vị trí
Hướng Tới Một Phương Pháp Luận Phát Triển Tri Thức Quản Lý Dựa Trên Bằng Chứng Thông Qua Đánh Giá Hệ Thống Dịch bởi AI
British Journal of Management - Tập 14 Số 3 - Trang 207-222 - 2003
Tiến hành một đánh giá về văn liệu là một phần quan trọng của bất kỳ dự án nghiên cứu nào. Nhà nghiên cứu có thể xác định và đánh giá lãnh thổ tri thức liên quan để chỉ định một câu hỏi nghiên cứu nhằm phát triển thêm cơ sở tri thức. Tuy nhiên, các bản đánh giá 'mô tả' truyền thống thường thiếu tính toàn diện, và trong nhiều trường hợp, không được thực hiện như những mảnh ghép đích thực củ...... hiện toàn bộ
#phương pháp đánh giá hệ thống #nghiên cứu quản lý #phát triển tri thức #bằng chứng #chính sách #thực hành #quản lý thông tin #khoa học y học
Những yếu tố pháp lý ảnh hưởng đến tài chính nước ngoài Dịch bởi AI
Journal of Finance - Tập 52 Số 3 - Trang 1131-1150 - 1997
TÓM TẮTSử dụng mẫu gồm 49 quốc gia, chúng tôi chỉ ra rằng những quốc gia có bảo vệ nhà đầu tư yếu kém, được đo lường bằng cả tính chất của các quy định pháp luật và chất lượng thực thi pháp luật, có thị trường vốn nhỏ hơn và hẹp hơn. Những phát hiện này áp dụng cho cả thị trường chứng khoán và thị trường nợ. Cụ thể, các quốc gia có hệ thống pháp luật dân sự Pháp có...... hiện toàn bộ
#bảo vệ nhà đầu tư #thị trường vốn #quy định pháp luật #thực thi pháp luật #pháp luật dân sự Pháp #hệ thống pháp luật thông thường
Phương pháp số hoàn toàn cho việc giải chức năng mật độ cục bộ đối với các phân tử polyatomic Dịch bởi AI
Journal of Chemical Physics - Tập 92 Số 1 - Trang 508-517 - 1990
Một phương pháp tính toán chức năng mật độ cục bộ chính xác và hiệu quả (LDF) trên các phân tử được mô tả và trình bày với các kết quả. Phương pháp này, viết tắt là Dmol, sử dụng các tích phân số ba chiều hội tụ nhanh để tính toán các phần tử ma trận xảy ra trong phương pháp biến thiên Ritz. Sự linh hoạt của kỹ thuật tích phân mở ra con đường cho việc sử dụng các tập cơ sở biến thiên hiệu ...... hiện toàn bộ
Phương Pháp Phát Hiện Bằng Phim Đối Với Các Protein và Axit Nucleic Gắn Tritium Trong Gel Polyacrylamide Dịch bởi AI
FEBS Journal - Tập 46 Số 1 - Trang 83-88 - 1974
Trong nghiên cứu này, một phương pháp đơn giản để phát hiện 3H trong gel polyacrylamide bằng kỹ thuật tự phát quang (scintillation autography) sử dụng phim X-quang được mô tả. Gel được khử nước trong dimethyl sulfoxide, ngâm trong dung dịch 2,5-diphenyloxazole (PPO) trong dimethyl sulfoxide, sau đó được làm khô và tiếp xúc với phim RP Royal “X-Omat” ở nhiệt độ -70 °C. ...... hiện toàn bộ
#phát hiện tritium #gel polyacrylamide #phương pháp tự phát quang #protein gắn tritium #axit nucleic gắn tritium
Cải Tiến Ước Tính Tiếp Tuyến Trong Phương Pháp Băng Đàn Hồi Điều Chỉnh Để Tìm Đường Dẫn Năng lượng Tối Thiểu và Điểm Yên Ngựa Dịch bởi AI
Journal of Chemical Physics - Tập 113 Số 22 - Trang 9978-9985 - 2000
Chúng tôi trình bày một cách cải thiện ước tính tiếp tuyến nội bộ trong phương pháp băng đàn hồi điều chỉnh nhằm tìm kiếm đường dẫn năng lượng tối thiểu. Trong các hệ thống mà lực dọc theo đường dẫn năng lượng tối thiểu là lớn so với lực phục hồi vuông góc với đường dẫn và khi nhiều hình ảnh của hệ thống được bao gồm trong băng đàn hồi, các nếp gấp có thể phát triển và ngăn cản băng hội tụ...... hiện toàn bộ
#băng đàn hồi điều chỉnh #ước tính tiếp tuyến cải tiến #đường dẫn năng lượng tối thiểu #điểm yên ngựa #phương pháp dimer #hóa lý bề mặt #lý thuyết hàm mật độ #cơ chế khuếch tán trao đổi #addimer nhôm #hấp phụ phân ly
Tổng số: 2,778   
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
  • 6
  • 10

Chủ đề khác

#mật độ vi khuẩn

Mật độ vi khuẩn là gì? Các nghiên cứu khoa học liên quan

#bệnh thực vật

Bệnh thực vật là gì? Các bài nghiên cứu khoa học liên quan

#hành vi vấn đề

Hành vi vấn đề là gì? Các bài nghiên cứu khoa học liên quan

#phẫu thuật lại

Phẫu thuật lại là gì? Các bài nghiên cứu khoa học liên quan

#khối u gan

Khối u gan là gì? Các bài báo nghiên cứu khoa học liên quan

#tính chất chống oxy hóa

Tính chất chống oxy hóa là gì? Các bài nghiên cứu khoa học

#viêm khớp mạn tính

Viêm khớp mạn tính là gì? Các nghiên cứu khoa học liên quan

#giám sát sức khỏe

Giám sát sức khỏe là gì? Các nghiên cứu khoa học liên quan

#mạng di động

Mạng di động là gì? Các bài nghiên cứu khoa học liên quan

#duy trì

Duy trì là gì? Các bài báo nghiên cứu khoa học liên quan


Xem thêm